Author: srakrn

Brave New World เป็นงานเขียนของอัลดัส ฮักซ์ลีย์ ว่าด้วยอนาคตในปี 632 “ฟอร์ดศักราช” ข้างหน้า
จุดเริ่มต้นของ “ฟอร์ดศักราช” นั้นนับมาจากความสำเร็จของเฮนรี ฟอร์ด ในการพัฒนารถฟอร์ด โมเดล ที ซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นของการผลิตแบบสายพาน

“โลกใบใหม่ [A (brave) new world]” คือโลกแห่งอุดมคติ ผู้ควบคุมโลก (world controllers) ทั้งสิบคนได้ปกครองโลก “รัฐโลก” (world state) เพื่อสันติสุข
พันธุวิศวกรรม การปลูกฝังจิตใต้สำนึก และการใช้สารเสพติดชื่อว่า “โซมา” ที่ไม่มีผลข้างเคียง ทำให้โลกใบใหม่ใบนี้เป็น “โลกวิไลซ์”* ที่ผู้คนต่างอยู่อย่างไร้ซึ่งทุกข์

เบอร์นาร์ด มาร์ซ วิศวกรชนชั้นแอลฟา-พลัส เป็นหนึ่งในตัวละครหลักในเรื่องนี้ เขาเกิดมาบนโลกนี้พร้อมความผิดพลาดบางประการ ทั้งส่วนสูงที่ไม่เท่ากับคนในชนชั้นเดียวกัน และความฉุนเฉียว (ซึ่งผู้คนลือกันว่าเกิดจากความผิดพลาดขณะฟัก ที่พนักงานฉีดยาเผลอฉีดแอลกอฮอล์ซ้ำ ทำให้ระดับแอลกอฮอล์ในเลือดของเขาสูงกว่าคนปกติ) เพื่อนคนเดียวของเขาคือกวีชื่อเฮลม์โฮลตซ์ วัตสัน ผู้ซึ่งรู้สึกว่าบทกวีของเขาไม่สามารถบรรยายทุกข์ในโลกที่ไร้ซึ่งทุกข์ได้

นอกเขตปกครองของรัฐโลก เป็นเขตที่ผู้คนในรัฐโลกรู้จักในนามของ “เขตอนุรักษ์พันธุ์ชนชั้นป่าเถื่อน” (savage reservation) ที่ซึ่งผู้คนอยู่อย่างไร้อารยธรรม เกิด แก่ เจ็บ และตาย ไม่มีความสุข ป่าเถื่อนและล้าหลัง
ที่นั่น มาร์ซได้เจอกับเด็กชายนามว่า “จอห์น” — บุตรอันเกิดจากความผิดพลาดของผู้หญิงคนหนึ่งนามว่า “ลินดา” ซึ่งแต่เดิมเคยอยู่ในรัฐโลก ก่อนที่จะพลัดหลงกับคณะขณะเธอมาเที่ยวเขตอนุรักษ์นี้ ที่นี่ ลินดาตั้งท้องกับชายนามว่า “โทมาคิน” และการที่เธอท้องนั้นเองทำให้เธออับอายกว่าที่จะคิดกลับไปที่รัฐโลก
ปมหลักของเรื่องนี้เกิดขึ้นเบอร์นาร์ดพาจอห์น และลินดากลับไปที่รัฐโลก ตามคำสั่งของผู้ควบคุมโลก เพื่อศึกษาพฤติกรรมของการปรับตัวเข้ากับสังคมใหม่ของมนุษย์

[spoilers ahead]

สิ่งที่ทำให้รู้สึกว่า Brave New World แตกต่างจากนิยายดิสโทเปียนทั่วไป โดยหลักนั้นเกิดจากการถ่ายทอด ซึ่งเลือกถ่ายทอดผ่านการเข้าไปสู่สังคม “ศิวิไลซ์” ของจอห์น — แตกต่างจากวิธีการเล่าเรื่องโดยทั่วไปของนิยายแนวนี้ ที่มักพูดถึงการพบเจอธรรมเนียมดั้งเดิมก่อนสังคมจะศิวิไลซ์

การถ่ายทอดแนวคิดของสังคมสมัยเก่าในหลายๆ ส่วน ผ่าน “เขตอนุรักษ์พันธุ์ชนชั้นป่าเถื่อน” ทำให้ภาพของความแตกต่างกันแบบสุดขั้วของสังคมสองสมัยปรากฏขึ้นมาได้พอชัดเจน ภาพของชนเผ่าอินเดียนแดงในเขตอนุรักษ์ฯ และภาพของประชากรโลกใหม่นั้นให้เฉดที่แตกต่างกันมาก (in a high contrast)
การดำเนินเรื่องในช่วงหลังโดยมีจอห์นซึ่งเป็นมนุษย์ที่อยู่กึ่งกลางระหว่างคนสองยุค ทำให้เห็นภาพของความสุตโต่งที่พบในโลกใหม่ ซึ่งไม่อาจมองเห็นได้โดยผู้ที่อยู่ในระบบสังคมนั้นจนชิน — เป็นการดำเนินเรื่องที่ฉลาด และเฉียบคมอยู่ไม่ใช่น้อย

ปมของเบอร์นาร์ด มาร์ซตอนต้นเรื่อง แม้ส่วนตัวจะรู้สึกว่ากินระยะเวลานานมากในการพรรณนาก่อนจะถึงปมหลัก (ซึ่งส่วนตัวมองว่าคือเรื่องราวของจอห์น) แต่ภาพของจอห์นในเขตอนุรักษ์ป่าเถื่อน และภาพของมาร์ซในรัฐโลก ก็เป็นภาพที่ทับซ้อนกันอยู่พอสมควร ทั้งคู่ไม่ได้รับการยอมรับจากสังคมที่ตนอยู่ และปมเหล่านี้สะท้อนให้เห็นชัดมากขึ้นเมื่อภาพของรัฐโลกที่แม่ของจอห์นวาด (portrays) ไว้ให้ช่างต่างจากสิ่งที่เป็นจริงในมุมของเขาเสียเหลือเกิน

หากนับ We ของซามยาตินเป็นหนึ่งใน “ผู้บุกเบิก” นิยายแนวดิสโทเปียแล้ว งานของฮักซ์ลีย์ก็น่าจะตอบปัญหาของความมีอยู่ของ “รัฐอุดมคติ” ได้ชัดเจนขึ้น แนวคิดหลายๆ อย่าง (เช่น การสั่งสอนของรัฐให้คนทิ้งเสื้อผ้าที่ขาด แทนที่จะซ่อม เพื่อทำให้วงเวียนแห่งอุปสงค์ดำเนินต่อไป) ทำให้รู้สึกว่ารัฐอุดมคตินั้นอยู่บนพื้นฐานของความจริงมากกว่าความเป็นนิยาย

การอ่านบทเกริ่นนำของเดวิด แบรดชอว์ซึ่งอยู่ตอนต้นของหนังสือ** ทำให้ทราบชัดขึ้นว่า ฮักซ์ลีย์เห็นภาพการเติบโตซึ่งพลังอำนาจของสำรัฐอเมริกา รวมถึงสภาพเศรษฐกิจของลอนดอนและยุโรปในสมัยนั้นซึ่งเป็นยุคถดถอย และเป็นภาพเหล่านี้เองที่ฮักซ์ลีย์หยิบมาถ่ายทอดจนออกมาเป็นส่วนหนึ่งของแก่นของ Brave New World

ไม่ว่าจะอ่านโดยมองว่าเรื่องนี้เป็นเรื่องราวของการส่งสาสน์ว่าด้วยความน่ากลัวของโลกดิสโทเปีย, มองเป็นโศกนาฏกรรมของจอห์น, หรือมองว่าเป็นการ “กระแนะกระแหน” สภาพของสหรัฐอเมริกาในสมัยนั้น, Brave New World ก็เป็นหนึ่งในนิยายดิสโทเปีย ที่ถึงแม้จะไม่ได้ปลูกภาพของความน่ากลัวแห่งดิสโทเปียไว้ได้เท่ากับ 1984 แต่ก็ทำให้ภาพหลายๆ อย่างของมันชัดเจนและเป็นจริงมากขึ้น (more realistic and vivid).

* โลกวิไลซ์ ในที่นี้เป็นการเล่นกับชื่อหนังสือเล่มนี้ฉบับภาษาไทย
** ฉบับที่จัดพิมพ์โดย Penguin Random House ในชุด Vintage Classic

1984 เป็นหนึ่งในตำนานของงานวรรณกรรม และปฏิเสธไม่ได้เลยว่าภาพและแนวคิดของรัฐดิสโทเปียที่ถ่ายทอดผ่านตัวอักษรนั้นช่างชัดเจน (clear and vivid)

เรื่องราวของ 1984 ถูกเล่าผ่านตัวละครนามวินสตัน สมิธ ผู้ซึ่งทำงานให้กับกระทรวงแห่งความจริง (Minitrue) โดยคอยปรับแต่ง (manipulate) ประวัติศาสตร์ของสื่อสิ่งพิมพ์ให้มีความจริงเพียงความจริงเดียวเท่านั้น

████████████████████ ███████████████████████████████████████████████ ██████████████████ ██████████████████████████████████████ ███████████

██████████████████████

████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████████ ████████████████████████ █████████████████████████████████████████████████ ████

███████████████████████████ █████████████████████████████ ███████████████

██████████████████ ████████████████████████████████ ██████████████████████████ ██████████████████████████████████████ ██████████

โดยสรุปแล้ว 1984 สามารถถ่ายทอดแนวคิดของการมีอยู่ของ “มหารัฐ” ผ่านแง่มุมต่างๆ เช่น████████████, การควบคุม███████ผ่าน███████████และ██████████ รวมถึงแนวคิดแห่งการทำให้คน “ไม่สามารถคิดได้” เช่น █████, █+█=█, ███████████

ไม่มีข้อกังขาเลยว่าทำไม 1984 จึงเป็นนิยายระดับ “ตำนาน” ภาพของมหารัฐโอเชเนียที่ถ่ายทอดผ่านตัวอักษรออกมาสามารถทำให้ผมขนลุกประหนึ่งเป็นส่วนหนึ่งของประชากรแห่งมหารัฐที่กำลังมีความคิดของตัวเอง และเพราะเหตุนี้ผมคงไม่ลังเลที่จะแนะนำว่า 1984 เป็นนิยายที่ทุกคนควรอ่านสักครั้ง (for once in a lifetime)

This is a book to look out for. — George Orwell

อาจนับได้ว่า We โดย Yevgeny Zamyatin เป็นวรรณกรรมแนวดิสโทเปียชิ้นแรกๆ และเป็นหนึ่งในแรงบันดาลใจที่ทำให้ George Orwell เขียน 1984

We เล่าเรื่องราวของประชากรรหัส (ciphers) ที่อาศัยอยู่ในมหารัฐ (one state) โดยอยู่ในจุดที่ความสุขทั้งหมดเกิดขึ้นแบบมีตรรกะ หลักการ และอยู่บนความคิดเชิงคณิตศาสตร์ที่ตรงไปตรงมา (rational) มาก
ตัวเอกของเรื่องซึ่งมีรหัสว่า D-503 เป็นวิศวกรต่อยานอวกาศนามว่าปริพันธ์ (Integral) ที่มีเป้าหมายเพื่อขยายอำนาจของมหารัฐสู่ดาวดวงอื่น

Zamyatin เป็นวิศวกรต่อเรือ นิยายเรื่องนี้จึงพบความเป็นวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ อยู่ค่อนข้างมาก (เช่น พูดถึงการใช้อนุกรมเทย์เลอร์มาแต่งเพลงด้วย “ความสวยงามทางคณิตศาสตร์ ที่ดีกว่าศิลปะของพวกมนุษย์โบราณ”)

หากอ่าน 1984 มาก่อน We จะพบว่าโครงเนื้อเรื่องของนิยายดิสโทเปียอาจจะสามารถเดาได้ แต่สิ่งที่น่าสนใจคือ We เลือกถ่ายทอดเรื่องราวผ่านบันทึกของ D-503 ซึ่ง Zamyatin ประสบความสำเร็จอย่างมากในการปั้นตัวละคนที่มีคตินิยม (ideology) อันจำนนและไม่ขัดขืนต่อรัฐ
อันที่จริงแล้ว นอกจากความเป็นวิศวกรของ Zamyatin จะพบได้ในหนังสือเล่มนี้ เราอาจพบสังคมรัสเซียในช่วงนั้นสอดแทรกอยู่ด้วยก็เป็นได้ (เพราะ Zamyatin ถูกเนรเทศไปไซบีเรียถึงสองครั้ง)

ไม่แปลกเลยว่า We นับเป็นจุดเริ่มต้นของนิยายแนวดิสโทเปียจำพวกโลกหนึ่งอำนาจ แม้รายละเอียดบางส่วนอาจจะไม่ครบครันเท่านิยายรุ่นน้อง แต่ก็สามารถถ่ายทอดภาพของรัฐอำนาจเบ็ดเสร็จในหลายแง่มุมผ่านตัวละครที่ถูกล้างสมองแล้วได้เป็นอย่างดี

(อ่านจบหลัง 1984 แต่เขียนถึงก่อน 1984 และซื้อมาหลัง Brave New World แต่หยิบมาอ่านก่อน ฮา)

Norwegian Wood (ฉบับแปลไทย: ด้วยรัก ความตาย และหัวใจสลาย) เป็นนิยายของ Haruka Murakami เล่าเรื่องผ่านบันทึกของตัวละคนชื่อโทรุ ณ ช่วงเวลาที่เป็นนักศึกษาในมหาวิทยาลัย

โทรุตกหลุมรักนาโอโกะ อดีตแฟนสาวของคิซุกิ — เพื่อนสนิทของทั้งคู่ที่จากไปก่อนเวลาอันควร — การเลือกทางเดินชีวิตของนาโอโกะ และสังคมในมหาวิทยาลัยของโทรุ ต่างก็เป็นตัวกำหนดทิศทางของทางเดินชีวิต สังคม ความสัมพันธ์ และการกระทำของทั้งสอง

ตัวนิยายเรียบเรียงมาโดยให้ความรู้สึกเหมือนอ่านอัตชีวประวัติ (autobiography) ของโทรุเสียมาก ต้นเรื่องเปิดมาด้วยการบรรยายปัจจุบันของโทรุ ก่อนเขาจะค่อยๆ เล่าย้อนอดีตไปทีละช้าๆ

ส่วนตัวไม่ได้อ่านนิยายนานมากแล้ว (โดยเฉพาะนิยายรัก) จึงไม่สามารถพิจารณาและวิพากษ์งานเขียนได้ดีสักเท่าไหร่ (รวมถึงพูดไม่ออก) แต่หากต้องกล่าวอะไรสักเล็กน้อย ตัวนิยายทำออกมาได้ดีในการเล่าความสัมพันธ์ของตัวละคร ผ่านความรู้จัก ความผูกพัน เซ็กส์ ความรัก และความตาย ได้อย่างมีชั้นเชิงอยู่ทีเดียว

ตั้งใจว่าหากมีเวลาว่างจะกลับมาอ่านให้ละเอียดอีกรอบหนึ่ง

Letters are just pieces of paper. Burn them, and what stays in your heart will stay; keep them, and what vanishes will vanish.